At the end of the Middle Ages and the beginning of the post-medieval period, painted glass vessels were not uncommon and are found during archaeological excavations, especially in urban sites. In the first quarter of the 21st century in Wrocław, a considerable collection of painted glassware was obtained during excavations: some of these artefacts were characterised by multicoloured painted decorations, while others seemed to be made using a modest colour palette, mainly brown and black. It was decided to take a closer look at the latter vessels and establish the cause of such differences. For this purpose, non-destructive and minimally invasive analytical tools were employed, commonly used to study archaeological artefacts, such as microscopic observations in visible light (OM), X-ray fluorescence spectrometry (XRF) or scanning electron microscopy coupled with an energy-dispersive spectrometer (SEM-EDS). In the course of archaeometric research, the results confirmed the assumptions about the significant contamination of painted decorations by mineral substances, especially iron and sulphur. The deposition of these elements on the surface of paint caused a permanent change in the colour of decorations on glass vessels.
Bielański, A. 1976. Chemia ogólna i nieorganiczna. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa.
Biszkont, J. 2005. Późnośredniowieczne szklarstwo na Śląsku. (Wratislavia Antiqua, 7.) Uniwersytet Wrocławski, Instytut Archeologii, Wrocław.Brill, R. H.1975. Crizzling – a problem in glass conservation. – Conservation in Archaeology and the Applied Arts, Stockholm Congress, London 121–134.
https://doi.org/10.1179/sic.1975.s1.021
Buczkowski, K. 1987. Artystyczne szkło w okresie renesansu i wczesnego baroku. – Polskie szkło do połowy XIX wieku. Ed. Z. Kamieńska. Ossolineum, Wrocław, 80–84.
Ciepiela, S. 1987. Wyroby szklane od połowy XIII do połowy XVII wieku. – Polskie szkło do połowy XIX wieku. Ed. Z. Kamieńska. Ossolineum, Wrocław, 70–79.
Cílová, Z. & Woitsch, J. 2012. Potash – a key raw material of glass batch for Bohemian glasses from 14th–17th centuries? – Journal of Archaeological Science, 39, 371–380.
https://doi.org/10.1016/j.jas.2011.09.023
Clark, R. J. H. 2002. Pigment identification by spectroscopic means: an arts/science interface. – Comptes Rendus Chimie, 5, 7–20.
https://doi.org/10.1016/S1631-0748(02)01341-3
Constantinescu, B., Bugoi, R., Niculescu, G. H. & Popovici, D. 2005. Studies on pigment for ancient ceramics and glass using x-ray methods. – X-rays for Archaeology. Eds M. Uda et al. Springer, Dordrecht, 163–171.
https://doi.org/10.1007/1-4020-3581-0_10
Cronyn, J. M. 1990. The Elements of Archaeological Conservation. Routledge, London, 128–135.
Cymbalak, T., Hrdinova, M. & Podliska, J. 2020. K nálezu erbovního poháru rodu Kirchmayerů z Reichwitz v kontextu souboru skel z odpadní jímky z Prahy – Nového Města. – Krajinou archeologie, krajinou skla. Studie věnované PhDr. Evě Černé. Eds K. Tomková & N. Venclová. Praha-Most, 327–344.
Davison, S. 2006. Conservation and Restoration of Glass. Elsevier Ltd, Oxford 169–171.
Eftekhari, N., Holakooei, P., Sayyadshahri, H. & Vaccaro, C. 2018. Four shades of black: non-invasive scientific studies on the painted potteries from Shahr-i Sokhta, eastern Iran. – Journal of Archaeological Science: Reports, 22, 100–107.
https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2018.09.012
Gluziński, W. 1987. Szklarstwo śląskie od połowy XIII do połowy XVII wieku. – Polskie szkło do połowy XIX wieku. Ed. Z. Kamieńska. Ossolineum, Wrocław, 67.
Gołębiewski, A. 2004. Szkła w stylu weneckim w nowożytnym materiale archeologicznym. – Archaeologia et Historia Urbana. Eds R. Czaja, G. Nawrolska, M. Rębkowski & J. Tandecki. Elbląg, 465–474.
Hahn, O., Bretz, S., Hagnau, C., Ranz, H.-J. & Wolff, T. 2009. Pigments, dyes, and black enamel. – the colorants of reverse paintings on glass. – Archaeological and Anthropological Science, 1, 263–271.
https://doi.org/10.1007/s12520-009-0021-4
Henderson, J. 2000. The science and archaeology of materials. – An Investigation of Inorganic Materials, 27–38.
Hložek, M. & Trojek, T. 2015. Millefiori glass work technique in the Migration period: investigation of beads with the use of non destructive X-ray fluorescence micro-analysis. – Radiation Physics and Chemistry, 116, 332–334.
https://doi.org/10.1016/j.radphyschem.2015.01.020
Holakooei, P. 2013. A multi-spectroscopic approach to the characterization of early glaze opacifiers: studies on an Achaemenid glazed brick found at Susa, south-western Iran (mid-first millennium BC). – Spectrochimica Acta, Part A: Molecular and Biomolecular Spectroscopy, 116, 49–56.
https://doi.org/10.1016/j.saa.2013.07.002
Kittel, P. & Tołoczko, W. 2019. Wyniki prospekcji zawartości fosforu w gruncie na obszarze grodziska w Przytoku, stan. 1. Wczesnośredniowieczny gród i osada w Przytoku, stan. 1 i 2. Wyniki badań archeologicznych i środowiskowych. Ed. B. Gruszka. Zielona Góra, 69–73.
Kunicki-Goldfinger, J. J., Kierzek, J., Małożewska-Bućko, B. & Dzierżanowski, P. 2018. Szkło naczyniowe z huty kryształowej pod Lubaczowem na tle szkła okresu baroku w Europie środkowej: technologia, atrybucja, datowanie. Raporty IChTJ. SERIA B nr 3/2018.
Majorek, M. 2017. Właściwości gleby a zachowanie zabytków archeologicznych – przyczynek do dyskusji. – Acta Universitatis Nicolai Copernici Archeologia, XXXV, 187–198.
Miazga, B. 2017. Nowożytne zdobione szklanice z Wrocławia (ul. Jodłowa). Problematyka archeometryczno-konserwatorska. – Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, 59, 163–179.
Milazzo, M. 2004. Quantitative XRF analysis in archaeometric applications. Quantitative analysis of glass and ceramics. – Physics Methods in Archaeometry. Eds M. Martini, M. Milazzo & M. Piacentini. IOS Press, 243–249.
Molera, J. & Vendrell-Saz, M. 2001. Chemical and textural characterization of tin glazes in islamic ceramics from Eastern Spain. – Journal of Archaeological Science, 28, 331–340.
https://doi.org/10.1006/jasc.2000.0606
Nowosielska, K. 2004. Średniowieczne i nowożytne wyroby szklane z badań na Starym Mieście we Wrocławiu. – Wrocław na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych materialne przejawy życia codziennego. Eds J. Piekalski & K. Wachowski. (Wratislavia Antiqua, 6.) Uniwersytet Wrocławski, Instytut Archeologii, Wrocław, 57–88.
Pankiewicz, A., Siemianowska, S. & Sadowski, K. 2017. Wczesnośredniowieczna biżuteria szklana z głównych ośrodków grodowych Śląska (Wrocław, Opole, Niemcza). Wrocław.
Pogorzelski, W. & Szajt, J. 2016. Zabytki pozyskane ze studni w rejonie głogowskiego rynku. Przyczynek do poznania kultury wczesnonowożytnego Głogowa. – Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, 58, 247–275.
Pollard, A. M. & Heron, C. 2008. Archaeological Chemistry. Second edition. RSC Publishing, Cambridge.
https://doi.org/10.1039/9781847558299-FP009
Robinet, L. & Eremin, K. 2012. Technology of ancient glasses. – Analytical Archaeometry: Selected Topics. Eds H. Edwards & P. Vandenabeele. The Royal Society of Chemistry, Cambridge, 268–290.
https://doi.org/10.1039/9781849732741-00268
Roldán, C., Coll, J. & Ferrero, J. 2006. EDXRF analysis of blue pigments used in Valencian ceramics from the 14th century to modern times. – Journal of Cultural Heritage, 7, 134–138.
https://doi.org/10.1016/j.culher.2006.02.003
Samek, L., Karwowski, M., Czopek, S., Ostachowicz, J. & Stęgowski, Z. 2007. Analysis of glass beads from the graves of the Tarnobrzeg Lusatian Culture in Jasionka and Grodzisko dolne employing the x-ray fluorescence method. – Analecta Archaeologica Ressoviensia, 2, 101–130.
Siembora, S. 2017. Naczynia szklane z badań archeologicznych pod wieżą Zamku Wysokiego w Człuchowie. – Ceramika i szkło w archeologii i konserwacji. Eds S. Siemianowska, P. Rzeźnik & K. Chrzan. Wrocław, 149–163.
Siemianowska, S. 2015. Analiza zabytków szklanych i szkliwionych z badań przy ul. św. Idziego na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. In pago Silensi. Wrocławskie Studia Wczesnośredniowieczne 1. – Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim. Badania przy ul. św. Idziego. Eds A. Limisiewicz & A. Pankiewicz. Wrocław, 261–284
Tite, M. S. 2004. Glass and related vitreous materials. – Physics Methods in Archaeometry. Eds M. Martini, M. Milazzo & M. Piacentini. IOS Press, Amsterdam, Oxford, Tokyo, Washington DC 369–376.
Twardosz, B. 2017. Szklanice z Poznania. – Ceramika i szkło w archeologii i konserwacji. Eds S. Siemianowska, P. Rzeźnik & K. Chrzan. Wrocław, 107–118.
Verma, H. R. 2007. Atomic and Nuclear Analytical Methods. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg.
Wyrobisz, A. 1987. Wytwórczość szklarska od połowy XIII do połowy XVII wieku. – Polskie szkło do połowy XIX wieku. Ed. Z. Kamieńska. Ossolineum, 48–62.
